Uluslar arası taşımacılıkta; karşılıklı hükümlerin
belirlenmesinde kullanılan bir çok anlaşmalar vardır. Fakat bunlar taşımacılık
türüne göre değişiklik gösterir. Deniz taşımalarında; Ocean Bill of Lading (B/L)-Deniz
Konşimentosu; demiryolu taşımalarında; Railway Bill (RWB)-Demir Yolu Taşıma Senedi, karayolu taşımalarında; Truck Bill of Lading veya CMR-Kara
Yolu Taşıma Senedi, havayolu taşımalarında; Airway Bill (AWB)-Hava Yolu Taşıma Senedi kullanılır. Dünya şartlarında
en çok kullanılan taşımacılık türü karayoludur ve bu durumda CMR anlaşmalarına
sıklıkla rastlanır.
CMR; uluslararası niteliktekidir ve
anlaşmaya da sözleşme hükümlerini kabul eden ülkelerce kullanılan bir karayolu
taşıma belgesidir. Açılımı; Convertion Marchandises Routiersdır; yani Uluslararası Karayolu Mal
Taşımacılığı Sigortası’dır. Alıcı ve taşıma şirketi olarak iki taraflı
imzalanır. Malların belirlenen şartlarda
taşınması şarttır; sözleşme konusunu oluşturur. Taşınma şekillerini,
teslimiyetini belirtir. Hukuki bir belgedir.
CMR sözleşmesinin tarihçesi1978
yılına Cenevre’ye kadar ulaşır.1979 yılında tüm dünya ülkelerine
imzalatılmıştır. Bu sorumluluğu Birleşmiş Milletler yüklenmiştir. Türkiye, 1995
yılında imzalamıştır, kabul etmiş ve uygulayamaya koymuştur.
CMR anlaşması bir malın uluslararası taşınması
periyodunu gösterir. Malın taşınma ve teslim aşamalarını gönderici ve alıcı
tarafından koruma altına alır.
İhracatçı
firma adı ve adresi, ithalatçı adı ve adresi, mal yükleme yeri tarihi cinsi
gibi bilgiler içerir.
Karayolu
anlaşması olan CMR’de; yükleme yurtiçi yapılamaz. Yani uluslar arası bir taşıma
şarttır. Taşıma konusu eşya, mal olmalıdır. Alacak ve borç ilişki doğurmalıdır.
Bu durumdan ötürü hukuki şartlar altında hazırlanmalı; iki tarafında haklarını
korumalıdır. Hiçbir şekilde malın aidiyetliği ile ilgili hüküm içeremez ve hak
iddia edilemez.